مهمترین علائم کم آبی بدن

آب یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین مواد موجود در بدن انسان است. وجود آب کافی برای عملکرد درست و اصولی بدن شما ضروری است و این مسأله باعث می‌شود که وجود علائم کم آبی بدن دارای اهمیت بسیار زیادی باشد. در حقیقت علائم کم آبی بدن یک هشدار است و در صورتی که این کمبود آب در بدن جبران نشود ممکن است صدمات زیاد و جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.

به طور کلی در دو حالت ممکن است شما دچار کم آبی شوید. در واقع یا شما مایعات و آب کافی مصرف نمی‌کنید و یا مقدار بسیار زیادی از آب را از دست می‌دهید. به طور کلی کم آبی خفیف و متوسط می‌تواند با نوشیدن مایعات فراوان درمان شود اما کم آبی شدید بسیار خطرناک است و نیاز به مداخله و درمان فوری دارد. در ادامه این مطلب مهم‌ترین و رایج‌ترین علائم کم آبی بدن را برای شما توضیح خواهیم داد و به تمام مواردی که لازم است در ارتباط با کم آبی بدن بدانید خواهیم پرداخت.

کم آبی بدن در چه گروه‌هایی خطرناک‌تر است؟

از آن جایی که آب در انجام بسیاری از واکنش‌ها در بدن شما نقش دارد کمبود آن برای همه افراد می‌تواند خطرناک و آسیب‌زا باشد. با این حال کمبود آب در بدن برای کودکان و افراد مسن بیش از دیگران خطرناک است. از آن جا که افراد مسن میزان بسیار کمتری از آب را در بدن خود دارند و ممکن است دارو‌هایی را دریافت کنند که خطر کم آبی را تشدید می‌کند این مسأله از اهمیت بیشتری نیز برخوردار می‌شود.

انواع کم آبی در بدن کدام‌اند؟

کم آبی در بدن می‌تواند به سه صورت خفیف، متوسط و شدید اتفاق بیفتد. در افراد بالغ نوع کم آبی با توجه به حجم آبی که از دست می‌دهند تعیین می‌شود، اما در کودکان کم آبی بر اساس میزان وزنی است که به دلیل کمبود مایعات از دست داده‌اند.

۱-کم آبی خفیف

همان طور که از نام آن مشخص است در این نوع از کم آبی میزان کمی از آب بدن از دست می‌رود. علائم این نوع از کم آبی شامل تشنگی، ادرار کردن و تعریق کمتر و خشکی دهان است.

زمانی که کودکان ۳تا ۵ درصد وزن بدن خود را بر اثر کم آبی از دست می‌دهند دچار کم آبی خفیف شده‌اند. در بسیاری از موارد می‌توان کم آبی‌های خفیف را در خانه و با نوشیدن مقادیر قابل توجهی از آب، نوشیدنی‌های الکترولیتی یا محلول‌های آبرسانی خوراکی که می‌توانید از داروخانه خریداری کنید درمان کرد.

۲- کم آبی متوسط

در این نوع از کم آبی علائم به طور کلی مشابه کم آبی خفیف خواهند بود. تنها تفاوت در این جا این است که میزان مایعات از دست رفته بیشتر است. کودکان در این شرایط بر اثر از دست دادن آب ۶ تا ۱۰ درصد از وزن ایده‌آل بدن خود را از دست می‌دهند. در این شرایط به صورت درمانی مایعات به بدن تزریق می‌شود تا کم آبی جبران شود و از اثرات زیان بار آن بر بدن جلوگیری شود.

۳- کم آبی شدید

این نوع از کم آبی در واقع شدید‌ترین نوع کم آبی است. در این نوع از کم آبی علائم شدید‌تری نظیر سرگیجه، فرورفتگی چشم، غش، تنفس سریع و افزایش ضربان قلب را تجربه خواهید کرد. در این نوع از کم آبی کودکان ممکن است بیش از ۱۰ درصد از وزن بدن خود را بر اثر کم آبی از دست بدهند. این نوع از کم آبی به مراقبت‌های پزشکی بسیار فوری احتیاج دارد.

مهم‌ترین علائم کم آبی بدن

کم آبی بدن می‌تواند دارای علائم بسیار مختلفی باشد. برخی از مهم‌ترین و رایج‌ترین این علائم را در ادامه ذکر می‌کنیم. لازم است به این نکته توجه داشته باشید که این علائم می‌توانند نشانه‌ای از برخی از بیماری‌های زمینه‌ای نیز باشند. بنابراین لازم است که اگر با یک یا چندین مورد از این علائم روبرو هستید با پزشک متخصص خود در این باره مشورت کنید.

۱-خستگی

بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که میزان آب و مایعات مصرفی افراد دارای ارتباط مستقیم با احساس خستگی در آن‌ها است. دلیل اصلی این مسأله این است که آب موجود در بدن می‌تواند به طور مستقیم و قابل توجهی بر روی چرخه خواب و بیداری افراد تاثیر بگذارد.

۲- کاهش ادرار و تیره شدن رنگ آن

زمانی که آب در بدن کاهش پیدا می‌کند بدن تلاش می‌کند تا میزان آب کمتری را از دست بدهد. این مسأله باعث کاهش حجم ادرار در زمان کم آبی در بدن می‌شود. از طرف دیگر زمانی که میزان آب در ادرار کاهش می‌یابد ادرار با وجود مواد دفعی مانند سدیم و اوره غلیظ‌تر می‌شود و رنگ آن تیره‌تر می‌شود.

رنگ ادرار یک فرد سالم باید زرد کم رنگ باشد و در واقع تغییر رنگ ادرار یکی از معیار‌های عملی برای تشخیص کم آبی بدن به حساب می‌آید. در این مورد لازم است به این مسأله توجه کنید که رنگ ادرار ممکن است تحت تأثیر موارد دیگری نیز تغییر کند. برای مثال مصرف برخی از دارو‌ها مانند ویتأمین‌های گروه ب می‌تواند باعث روشن‌تر شدن رنگ ادرار شود.

۳- خشکی پوست

در ساختار پوست سالم مقادیر مناسبی از آب وجود دارد به همین دلیل نیز پوست خشک و لب‌های ترک خورده در بسیاری از موارد می‌تواند نشانه‌ای از کم آبی در بدن باشند. به خاطر داشته باشید که خشکی پوست و ترک‌خوردگی لب‌ها نیز می‌تواند نشانه بسیاری از بیماری‌های دیگر باشد، بنابراین تشخیص درست بسیار مهم است، به‌ویژه اگر خشکی پوست یا ترک‌خوردگی لب‌ها را تجربه می‌کنید، حتی زمانی که مقادیر بهینه آب می‌نوشید.

یکی از روش‌های مورد استفاده متخصصان برای تشخیص کم آبی پوست استفاده از روشی به نام تست تورگور است. در این روش پوست بازو یا شکم بین دو انگشت گرفته می‌شود و پس از چند ثانیه ر‌ها می‌شود. پوستی که دارای مقادیر مناسب آب باشد سریعاً به حالت اولیه خود برمی گردد در حالی که پوست کم آب به زمان بیشتری احتیاج خواهد داشت.

۴-سردرد

مطالعات نشان می‌دهند که بسیاری از افرادی که مایعات کافی دریافت نمی‌کنند به سردرد‌های مکرر مبتلا می‌شوند. اگرچه علت این پدیده هنوز ناشناخته است اما محققان فرضیه‌های متعددی در این مورد در دست دارند.

یک نظریه این است که کاهش مایعات در بدن منجر به کشیده شدن کانال‌های خونی در مغز می‌شود که منجر به سردرد می‌شود. یک مطالعه که شامل ۲۵۶ زن مبتلا به سردرد‌های میگرنی بود، نشان داد که شدت، دفعات و مدت میگرن در افرادی که آب بیشتری می‌نوشیدند به طور قابل‌توجهی کمتر بود.

۵- سرگیجه و سبکی سر

کم آبی بدن می‌تواند باعث سرگیجه و سبکی سر شود به خصوص در زمان‌هایی که به طور ناگهانی می‌ایستید و یا می‌نشینید. کم آبی شدید حتی ممکن است در برخی موارد به غش کردن منجر شود، به ویژه در میان افراد مسن این مشکل بیشتر دیده می شود.

مطلب پیشنهادی: مهمترین عوارض قرص کلسیم

۶- تپش قلب با کم آبی

کم آبی بدن می‌تواند به طور کلی بر سلامت قلبی عروقی اثرات منفی بگذارد. در این موارد ممکن است علائم قلبی مانند تپش قلب، یا احساس تپش، بال زدن، یا ضربان قلب نامنظم را تجربه کنید.

۷- کاهش فشارخون

اگر کم آبی در بدن بسیار شدید باشد ممکن است باعث کاهش فشار خون در افراد شود. کم آبی شدید با مختل کردن عملکرد عروق خونی می‌تواند باعث کاهش حجم خون و فشار خون شود.

در حقیقت زمانی که در بدن به هر علتی حجم خون کاهش می‌یابد بدن شما با افزایش نبض و تعداد تنفس و همچنین با کاهش فشار خون آن را جبران می‌کند. در صورتی که کم آبی آنقدر شدید باشد که منجر به کاهش فشار خون شود بسیار خطرناک است و حتی می‌تواند باعث ایجاد شوک در فرد و مرگ شود. به همین دلیل نیز این وضعیت به توجه بسیار جدی احتیاج دارد.

۸- کاهش قدرت‌های ذهنی مانند تمرکز

کم آبی و کاهش مایعات می‌تواند بر فعالیت مغز نیز اثر بگذارد و باعث کاهش بسیاری از فعالیت‌های ذهنی مانند تمرکز و کیفیت آن شود. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که کم آبی بدن می‌تواند برای حافظه کوتاه مدت، تمرکز و خلق و خوی مضر باشد.

یک مطالعه کوچک شامل ۱۲ مرد نشان داد که پرهیز از نوشیدن آب به مدت ۳۶ ساعت بر انرژی، خلق و خو، توجه و حافظه تأثیر منفی می‌گذارد. آبرسانی مجدد با آب این علائم را کاهش داد.

علائم کم آبی بدن در بارداری

کم آبی بدن در دوران بارداری بسیار خطرناک است و نه تنها می‌تواند سلامت مادر را تحت تأثیر قرار دهد بلکه می‌تواند برای جنین نیز مشکلات بسیار جدی ایجاد کند.

کم آبی در بارداری می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات سلامتی جدی مانند کم بودن مایع آمنیوتیک، زایمان زودرس و کمبود شیر مادر شود. به علاوه در اثر این مسأله ممکن است نقص لوله عصبی در کودک در حال رشد به وجود بیاید که می‌تواند باعث شود کودک با ناهنجاری‌های مادرزادی متولد شود.

علائم کم آبی بدن درنوزادان

کم آبی بدن در نوزادان و کودکان خردسال می‌تواند دارای علائم متفاوتی باشد. در صورتی که نوزاد یا کودک خردسال از کم آبی خفیف تا متوسط رنج ببرد ممکن است شاهد علائم زیر در او باشید:
۱-تکرر ادرار کمتر (کمتر از شش پوشک خیس در روز برای نوزادان)
۲- کمتر بازی کردن
۳- اشک کمتر هنگام گریه کردن
۴- زبان و لب‌های خشک
۵- فونتانل یا نقطه نرم روی سر نوزاد فرو رفته است
۶- اسهال یا یبوست، بسته به علت از دست دادن مایعات

در برخی از موارد نادر نیز ممکن است نوزاد یا کودک خردسال از کم آبی شدید رنج ببرد. در این موارد علائم زیر ممکن است مشاهده شوند.

۱- تحریک شدید
۲- خستگی مفرط
۳- چشم‌های فرو رفته
۴- احساس سردی، تغییر رنگ دست‌ها و پا‌ها
۵- پوست چروکیده
۶- حداقل دفع ادرار (کمتر از دو بار در روز)
۷- فشار خون پایین
۸- افزایش ضربان قلب
۹- وضعیت ذهنی تغییر یافته

لازم است به این نکته توجه داشته باشید که اگرچه در بیشتر موارد کم آبی در نوزادان و کودکان از نوع خفیف و متوسط است اما در هر صورت احتیاج به توجه و رسیدگی سریع دارد و می‌تواند برای نوزاد یا کودک شما خطرناک باشد.

علائم کم آبی بدن در بزرگسالان

علائم کم آبی بدن در بزرگسالان به میزان زیادی بستگی به این دارد که کم آبی از کدام نوع است. علائم رایج در کم آبی‌های خفیف و متوسط شامل موارد زیر هستند:

تشنگی، دهان خشک یا چسبنده، کاهش ادرار، ادرار زرد تیره، پوست خشک و خنک، سردرد، گرفتگی عضلات، سرفه خشک، فشار خون پایین، از دست دادن اشتها یا میل به شکر، پوست برافروخته، پا‌های متورم، لرز، یبوست، پوست چروکیده و عدم تعریق.

در صورتی که کم آبی از نوع شدید باشد ممکن است علائم زیر دیده شود:

ادرار زرد خیلی تیره، پوست بسیار خشک، احساس سرگیجه، ضربان قلب تند، تنفس سریع، چشم‌های فرو رفته، خواب آلودگی، کمبود انرژی، گیجی یا تحریک‌پذیری و غش کردن.

علائم کم آبی بدن در نوجوانان به طور کلی مشابه بزرگسالان است.

علل کم آبی بدن چیست؟

به طور طبیعی بدن در طی هر شبانه روز مقادیر قابل توجهی از آب را به شکل‌های مختلفی از دست می‌دهد. اگر میزان مایعات دریافتی شما کاهش پیدا کند و یا میزان از دست دادن آب در بدن شما به صورت غیرطبیعی افزایش پیدا کند ممکن است دچار کم آبی شوید. برخی از شرایط غیرطبیعی که می‌توانند باعث ایجاد کم آبی در بدن شوند شامل موارد زیر هستند.

۱- تب
۲- اسهال
۳- استفراغ کردن
۴- تعریق بیش از حد
۵- ادرار کردن زیاد (دیابت و برخی دارو‌ها مانند قرص‌های آب که به آن‌ها دیورتیک نیز می‌گویند، می‌تواند باعث دفع بیشتر ادرار شود)

مطلب پیشنهادی: علت ریزش مو

فاکتور‌های خطر برای ابتلا به کم آبی بدن کدام‌ها هستند؟

همان طور که گفتیم همه افراد می‌توانند دچار کم آبی شوند. با این حال برخی از افراد به دلیل داشتن برخی از ویژگی‌ها شانس بالاتری در ابتلا به کم آبی دارند. مهم‌ترین این عوامل شامل موارد زیر هستند.

۱-نوزادان و کودکان

به طور کلی نوزادان و کودکان دارای مقادیر بیشتری از آب در بدن خود هستند. همچنین این گروه بسیار بیشتر از گزوه‌های دیگر اسهال و استفراغ‌های شدید را تجربه می‌کنند. کودکان در اغلب موارد نمی‌توانند علائم و تشنگی خود را بیان کنند. در نتیجه نوزادان و کودکان در معرض خطر بسیار بیشتری در ابتلا به کم آبی در بدن هستند.

۲- افراد مسن

افزایش سن یکی از فاکتور‌های مهم برای ایجاد کم آبی در بدن است. با افزایش سن میزان آب در بدن کاهش می‌یابد، بعلاوه افراد مسن احساس تشنگی کمتری دارند. این موارد در کنار موارد دیگری مانند بیماری‌های مزمن مانند دیابت و زوال عقل و استفاده از برخی دارو‌ها تشدید می‌شود. همچنین افراد مسن ممکن است مشکلات حرکتی داشته باشند که توانایی آن‌ها را برای تأمین آب برای خود محدود می‌کند.

۳- ابتلا به بیماری‌های مزمن

افراد مبتلا به یک بیماری مزمن مانند دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ در صورت کنترل نشدن بیماری می‌توانند ادرار زیادی داشته باشند. آن‌ها همچنین ممکن است دارو‌هایی مانند قرص‌های آب مصرف کنند که باعث دفع بیشتر آب بدن آن‌ها می‌شود.

کم آبی بدن چه عوارضی می‌تواند ایجاد کند؟

کم آبی بدن می‌تواند منجر به ایجاد برخی از عوارض شود که برخی از آن‌ها ممکن است بسیار جدی و خطرناک باشند.در اثر کم آبی عوارضی مانند گرمازدگی، تشنج، نارسایی کلیه، کما، شوک و تورم مغزی ممکن است ایجاد شود.

درمان سریع کم آبی بدن

به محض این که متوجه کم آبی در بدن خود شدید می‌توانید مصرف مایعات و غذا‌های غنی از آب را شروع کنید. این کار کمک می‌کند که کم آبی‌های خفیف درمان شوند و کم آبی‌های متوسط و شدید نیز شدت‌شان کاهش پیدا کند.

برای کم آبی بدن چه قرصی بخوریم؟ 

در صورتی که کم آبی بدن شدید یا متوسط باشد پزشک متخصص شما ممکن است دارو‌های شیمیایی را برای شما در نظر بگیرد. یکی از رایج‌ترین درمان‌های کم آبی بدن شامل سرم‌های نمکی هستند که مایعات از دست رفته بدن را به طور قابل توجهی درمان می‌کنند.

قرص‌های جوشان نیز یکی از قرص‌های بسیار موثر برای درمان کم آبی در بدن هستند. این قرص‌ها به طور کلی عوارض جانبی خیلی کمی دارند و دارای طعم نسبتاً خوبی نیز هستند.

استفاده از این قرص‌های جوشان می‌تواند آب از دست رفته بدن شما را جبران کند، انرژی شما را افزایش دهند و تعادل الکترولیت‌ها را نیز در بدن به حالت اولیه خود برگردانند. در هر صورت بهترین گزینه این است که برای درمان و بهبود کم آبی بدن خود با یک متخصص مشورت کنید و تحت نظر او از انواع درمان‌ها و قرص‌ها استفاده کنید.

مطلب پیشنهادی: رژیم گیاهخواری چیست؟

بهترین نوشیدنی برای کم آبی بدن

برای جبران کم آبی بدن می‌توانید از انواع نوشیدنی‌ها استفاده کنید. بهترین نوشیدنی‌ها برای کاهش و درمان کم آبی بدن آب، نوشیدنی‌های الکترولیتی یا محلول‌های آبرسانی خوراکی هستند که می‌توانید آن‌ها را به راحتی از داروخانه تهیه کنید.

در هر صورت بسیار مهم است که با متخصص خود در این باره مشورت کنید تا مطمئن شوید که کم آبی در بدن شما به طور کامل درمان شده و از بین رفته است. به یاد داشته باشید که از بین رفتن علائم به تنهایی نمی‌تواند نشانه برطرف شدن کامل کم آبی در بدن شما باشد.

چه طور از کم آبی بدن پیش‌گیری کنیم؟

بهترین راه برای جلوگیری و پیش‌گیری از ابتلا به کم آبی بدن داشتن یک سبک زندگی و تغذیه سالم است که در آن مقادیر مناسبی از مایعات گنجانده شده باشد. برای پیش‌گیری از کم آبی بدن می‌توانید مایعات فراوان بنوشید و غذا‌های پر آب مانند میوه‌ها و سبزیجات مصرف کنید. به علاوه اگر به طور منظم ورزش می‌کنید باید به این مسأله توجه داشته باشید که بدن شما به آب بسیار بیشتری احتیاج خواهد داشت.

جمع‌بندی

کم آبی بدن یکی از مشکلات شایع است که بسیاری از افراد را در سنین مختلف درگیر می‌کند. کم آبی می‌تواند خطرناک باشد و فرآیند‌های بدن فرد را از حالت تعادل خود خارج کند. شما می‌توانید با نوشیدن منظم آب و سایر مایعات و خوردن غذا‌های با محتوای آب بالا از آن جلوگیری کنید.

به یاد داشته باشید که اگرچه کم آبی خفیف را می‌توان با نوشیدن مایعات درمان کرد، اما به دلیل تشخیص دشوار انواع کم آبی و اهمیت زیاد آن در بدن بهترین راه این است که در زمانی که با علائم کمبود آب مواجه شدید بلافاصله با پزشک متخصص خود مشورت کنید.