ام اس چیست؟ علائم و راه های درمان ms

بیماری ام ‌اس یا مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری مزمن است که سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به میلین، غلافی که عصب‌ها را می‌پوشاند، حمله می‌کند و آن را مورد تخریب قرار می‌دهد. وقتی میلین آسیب می‌بیند، ارسال پیام‌های عصبی مختل می‌شود و این مسبب بروز علائم مختلفی است. بیماری ام ‌اس انواع مختلفی دارد که هر کدام الگوی متفاوتی از علائم و پیشرفت بیماری را دارند. ام اس عود کننده – فروکش‌کننده، پیش‌رونده اولیه، پیش‌رونده ثانویه و پیش‌رونده فعال از انواع آن هستند. در ادامه این مطلب قصد داریم در ارتباط با بیماری ام اس مطالب بیشتری را عنوان کنیم؛ پس اگر می‌خواهید با ام اس، علائم و دلایل آن بیشتر آشنا شوید با ما همراه باشید. 

دلایل ابتلا به ام اس چیست؟

علت دقیق بیماری ام اس را نمی‌توان هنوز مشخص کرد. بعضی از محققان هم ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی را در ابتلا به آن موثر می‌دانند. به همین دلیل که داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به ام اس می‌تواند خطر ابتلا را هم افزایش دهد؛ البته به این معنا نیست که حتما به این بیماری مبتلا خواهید شد. از عوامل احتمالی ابتلا به ام اس ژنتیک، محیط، سیستم ایمنی بدن و جغرافیا هستند. گاهی داشتن ژن‌های خاص می‌تواند احتمال ابتلا به ام اس را افزایش دهد. عواملی مانند ویروس‌ها، کمبود ویتامین D، سیگار کشیدن، چاقی و برخی عفونت‌ها هم در ابتلا به ام ‌اس نقش دارند. در ام اس، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به میلین (پوشش عصب‌ها) حمله می‌کند. این حمله می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که هنوز این دلایل به طور کامل شناخته نشده‌اند.

به صورت کلی و بر اساس شواهد و آمار، افرادی هم که در مناطق معتدل شمالی یا جنوبی زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به ام اس هستند. شاید بتوان گفت برخی عوامل دیگر مانند سن، جنسیت و نژاد نیز در ابتلا به ام اس نقش دارند. نکته مهم این است که بدانید بیماری ام اس یک بیماری خودایمنی است؛ این بدان معنی است که سیستم ایمنی بدن به جای اینکه از بدن در برابر عوامل خارجی محافظت کند، به سلول‌های خودی حمله می‌کند و نکته دیگر آن که علت دقیق ام ‌اس برای هر فرد متفاوت است. به صورت کلی ترکیبی از عوامل مختلف در ایجاد بیماری نقش دارند و ممکن است در افراد مختلف، عامل دیگری اهمیت بیشتری داشته باشد.

علائم ام اس

علائم اولیه ام‌ اس بسیار متنوع هستند. به صورتی که از فردی به فرد دیگر، بیماری ام اس، خود را با علائم متفاوتی نشان می‌دهد. در هر صورت توجه به نشانه‌ها برای تشخیص زودهنگام این بیماری بسیار مهم است؛ زیرا شروع زودهنگام درمان می‌تواند به بهبود بیماری در آینده کمک کند.

از شایع‌ترین علائم اولیه ام ‌اس عبارت‌اند از:

• مشکلات بینایی که شامل تاری دید، دوبینی یا از دست دادن کامل بینایی در یک چشم هستند. 
• احساس گزگز یا بی‌حسی که اغلب در یک طرف بدن، صورت یا اندام‌ها، مانند دست‌ها یا پاها رخ می‌دهد. 
• ضعف عضلانی که شامل مشکل در حرکت دادن بازوها یا پاها می‌شود. 
• مشکلات تعادل و هماهنگی که شامل لرزش، عدم تعادل و مشکلات در راه رفتن است. 
• خستگی مفرط که حتی با استراحت کافی هم درمان نمی‌شود. 
• اختلالات حسی مانند احساس سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی یا درد. 
• مشکلات گفتاری که شامل لکنت زبان، مشکل در بلع یا تغییر صدا می‌شود. 
• مشکلات مثانه و روده؛ به عنوان مثال بی‌اختیاری ادرار یا یبوست. 
• اختلالات شناختی مانند مشکل در تمرکز، حافظه یا تصمیم‌گیری. 
• ممکن است هنگام خم کردن گردن احساس شوک الکتریکی در پشت یا اندام‌ها به وجود بیاید. 

این نکته مهم است که علائم بیماری ام اس ممکن است به صورت دوره‌ای ظاهر شده و سپس از بین بروند. این دوره‌ها را عود و فروکش می‌گویند. از طرفی شدت علائم ام اس در افراد مختلف متفاوت است. برخی افراد علائم خفیفی دارند که به راحتی قابل‌مدیریت هستند، درحالی‌که برخی دیگر علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند.

راه‌های پیشگیری از ام ‌اس چیست؟

نمی‌توان در حال حاضر هیچ روشی را برای پیشگیری از بیماری ام اس قطعی دانست. این بیماری نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است که هنوز به طور کامل شناخته نشده‌اند. با این حال، برخی از عادات و سبک زندگی سالم ممکن است خطر ابتلا به ام اس را کاهش دهند یا پیشرفت بیماری را کند کنند.

در ادامه راهکارهایی که ممکن است مفید باشند را بیان می‌کنیم: 

• یک رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل و ماهی‌های چرب می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند.
• فعالیت بدنی منظم به بهبود سلامت عمومی و کاهش استرس کمک می‌کند.
• حفظ وزن سالم می‌تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها از جمله ام ‌اس را کاهش دهد.
• تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق می‌توانند مفید باشند.
• قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا مصرف مکمل‌های ویتامین D می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. البته قبل از مصرف هر گونه مکمل باید با پزشک مشورت شود.
• سیگار کشیدن خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها از جمله ام‌ اس را افزایش می‌دهد. پس ترک آن می‌تواند در جلوگیری از ابتلا موثر باشد. 

به صورت کلی نمی‌توان یک غذای خاص و یا رژیم خاصی را در پیشگیری از ام اس موثر دانست. تاکنون هیچ رژیم غذایی خاصی کشف نشده است که برای پیشگیری از ام اس موثر باشد. در میان برخی هم این باور وجود دارد که بیماری ام اس، مسری است. ام اس یک بیماری خودایمنی است و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. استرس هم ممکن است علائم ام ‌اس را تشدید کند، اما علت اصلی ام ‌اس را نمی‌توان استرس دانست.

آیا ام اس درمان دارد؟

بیماری ام ‌اس، یک بیماری پیچیده و مزمن است که سیستم عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در حال حاضر درمان قطعی برای ام اس وجود ندارد؛ اما درمان‌های مختلفی برای کنترل علائم، کاهش شدت حملات و کند کردن پیشرفت بیماری در دسترس است. اهداف اصلی که از درمان ام‌ اس انتظار می‌رود مانند کاهش شدت و فرکانس حملات، کند کردن پیشرفت بیماری و مدیریت علائم بیماری، است. درواقع بسیاری از داروها که تجویز می‌شوند، کاربرد کاهش التهاب و جلوگیری از آسیب بیشتر به میلین‌ها را دارند. داروهای‌ مختلفی هم برای مدیریت علائمی مانند خستگی، درد، مشکلات تعادل و اختلالات حسی وجود دارد.

انواع درمان برای ام اس

درمان بیماری ام اس به نوع بیماری، شدت علائم ام اس و مرحله پیشرفت آن بستگی دارد. به همین دلیل ممکن است برای افراد مختلف، روش‌های درمانی مختلفی به کار گرفته شود. دارودرمانی یکی از روش‌های درمانی این بیماری است. در این روش هم داروهای خوراکی و هم داروهای تزریقی تجویز می‌شود. داروهای خوراکی برای کاهش التهاب و جلوگیری از آسیب به میلین استفاده می‌شوند. داروهای تزریقی هم به طور معمول موثرتر از داروهای خوراکی هستند و به صورت هفتگی یا ماهانه تزریق می‌شوند.

یک نوع دیگری از داروها، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی هستند. این داروها کاربرد کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از حمله به میلین را دارند. نوع دیگر درمان بیماری ام اس هم فیزیوتراپی است. تمرینات فیزیوتراپی به بهبود قدرت عضلانی، تعادل و هماهنگی کمک می‌کنند. کاردرمانی نیز یک روش دیگری از درمان است. کاردرمانی به بیماران کمک می‌کند تا مهارت‌های خود را در انجام فعالیت‌های روزمره بهبود بخشند. گفتاردرمانی هم به جهت بهبود مشکلات گفتاری و بلع مفید است. د

ر این میان یک‌سری از درمان‌ها، نقش درمان مکمل را دارند. برخی از این درمان‌های مکمل مانند طب سوزنی، ماساژ درمانی و یوگا هستند که می‌توانند به کاهش برخی علائم کمک کنند؛ اما در هر صورت باید تحت‌نظر پزشک انجام شوند. در انتخاب روش درمان، پزشکان چند عامل از جمله نوع ام ‌اس، شدت علائم، عوارض جانبی داروها و غیره را در نظر می‌گیرند.

آیا ام اس باعث مرگ می‌شود؟

بیماری ام اس به طور معمول یک بیماری کشنده نیست. بسیاری از افراد مبتلا به ام اس، با مدیریت مناسب بیماری، عمر طولانی و با کیفیتی داشته‌اند. گاهی علائم ام ‌اس ناتوان‌کننده هستند، مانند مشکلات حرکتی، ضعف عضلانی و اختلالات حسی و می‌توانند کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهند که در نتیجه این تصور را ایجاد می‌کنند که این بیماری کشنده است. در برخی از انواع ام ‌اس، بیماری به تدریج پیشرفت می‌کند و ممکن است به ناتوانی‌های شدیدتر منجر شود. به همین دلیل این تصور را به وجود می‌آورد که شاید ام ‌اس کشنده باشد.

در هر صورت با پیشرفت علم پزشکی، درمان‌های موثری برای کنترل علائم و کند کردن پیشرفت بیماری ام اس در دسترس است. با رعایت سبک زندگی سالم، استفاده منظم از داروها و پیگیری منظم پزشک هم می‌توان به طور موثری ام ‌اس و علائمش را مدیریت کرد. 

ام اس در مردان و زنان

به طور کلی، زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به بیماری ام ‌اس قرار دارند. این تفاوت جنسیتی یکی از مشخصه‌های بارز این بیماری خودایمنی است؛ البته علت این تفاوت جنسیتی هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما برخی از نظریه‌ها هورمون‌ها، سیستم ایمنی و عوامل ژنتیکی عامل آن می‌دانند. تفاوت‌هایی در ارتباط با سیستم ایمنی زنان و مردان وجود دارد. این تفاوت‌های موجود ممکن است باعث شود که زنان بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری ام اس باشند.

از طرفی این امکان وجود دارد که ژن‌های خاصی در زنان که خطر ابتلا به ام اس را در آن‌ها بیشتر کنند وجود داشته باشند. علائم ام ‌اس در زنان و مردان به طور معمول مشابه هستند، اما در هر صورت برخی تفاوت‌های جزئی وجود داشته دارد. برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه شود. 

ام ‌اس و سبک زندگی

شاید این سوال مطرح شود که میان بیماری ام اس و سبک زندگی رابطه‌ای وجود دارد؟ بله، به طور قطع می‌توان به این ارتباط اشاره کرد. اگرچه علت دقیق ام ‌اس هنوز به طور کامل شناخته نشده و عوامل ژنتیکی نقش مهمی در آن ایفا می‌کنند، اما سبک زندگی سالم می‌تواند در کاهش خطر ابتلا و مدیریت بیماری بسیار موثر باشد. سبک زندگی در درجه اول می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد. عواملی مانند تغذیه سالم، ورزش منظم، مدیریت استرس و ترک سیگار به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش التهاب کمک می‌کنند.

در ادامه سبک زندگی در کنترل علائم هم موثر است. سبک زندگی سالم می‌تواند به کنترل علائم ام‌ اس کمک کند و کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشد؛ به عنوان مثال، ورزش منظم می‌تواند به بهبود قدرت عضلانی و تعادل کمک کند و خستگی را کاهش دهد. در نهایت سبک زندگی می‌تواند در کاهش پیشرفت بیماری هم موثر باشد. مطالعات نشان می‌دهند که افراد مبتلا به ام اس که سبک زندگی سالمی دارند، ممکن است پیشرفت بیماری کندتری را هم تجربه کنند. عناصر مهم یک سبک زندگی سالم برای افراد مبتلا به بیماری ام اس، شامل تغذیه سالم، ورزش منظم، مدیریت استرس، خواب کافی، ترک سیگار، حفظ وزن سالم و مصرف مکمل‌های غذایی می‌شود. 

• تغذیه سالم: مصرف میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل، ماهی‌های چرب و محدود کردن مصرف غذاهای فراوری شده و چربی‌های اشباع شده می‌تواند به بهبود سلامت کلی و کاهش التهاب کمک کند.
• ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم به بهبود قدرت عضلانی، تعادل و هماهنگی کمک می‌کند و می‌تواند خستگی را کاهش دهد. ورزش منظم به تنظیم متابولیسم شما نیز کمک می‌کند.
• مدیریت استرس: تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق می‌توانند به کاهش علائم افسردگی و اضطراب و بهبود کیفیت خواب کمک کنند.
• خواب کافی: خواب کافی برای ترمیم بدن و بهبود عملکرد سیستم ایمنی بسیار مهم است.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن می‌تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها از جمله ام ‌اس را افزایش دهد و علائم بیماری را تشدید کند.
• حفظ وزن سالم: چاقی می‌تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری ام اس را افزایش دهد.
• مصرف مکمل‌های غذایی: برخی مکمل‌ها مانند ویتامین D و ویتامین ب ممکن است به بهبود علائم ام ‌اس کمک کنند، اما قبل از مصرف هرگونه مکمل با پزشک خود مشورت کنید.

جمع‌بندی

ام ‌اس یک بیماری پیچیده است، اما با آگاهی از علائم ام اس، درمان‌ها و اهمیت سبک زندگی سالم، می‌توان با این بیماری زندگی کرد. مهم‌ترین نکته برای افراد مبتلا به ام ‌اس، داشتن یک سبک زندگی سالم است. تغذیه مناسب، ورزش منظم، مدیریت استرس و خواب کافی به بهبود کیفیت زندگی و کنترل علائم کمک می‌کند. همچنین، همکاری نزدیک با پزشک و پیروی از برنامه درمانی تجویز شده، نقش بسیار مهمی در مدیریت این بیماری دارد. به طور خلاصه، ام ‌اس یک بیماری قابل‌مدیریت است و با پیشرفت‌های اخیر در زمینه درمان و با کمک یک تیم پزشکی متخصص، افراد مبتلا به بیماری ام ‌اس می‌توانند زندگی فعال و با کیفیتی داشته باشند.