روش های پیشگیری و جلوگیری از بارداری

هر زوجی که به دنبال یک رابطه جنسی ایمن و بدون نگرانی از بارداری‌های ناخواسته است، همیشه به دنبال بهترین روش جلوگیری از بارداری می‌گردد. انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد؛ زیرا روش‌های متعددی وجود دارد که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند. برخی از این روش‌ها شامل قرص‌های ضد بارداری، کاندوم‌ها، حلقه‌های هورمونی، روش‌های دائمی مانند وازکتومی و توبکتومی، روش‌های طبیعی، و همچنین گزینه‌های اضطراری مانند قرص‌های ضد بارداری اورژانسی هستند. البته توجه داشته باشید که هیچ روش تضمینی و 100 درصدی برای جلوگیری از بارداری وجود ندارد.

عوامل زیادی در انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری دخیل هستند، از جمله وضعیت سلامتی فرد، سبک زندگی، راحتی استفاده، هزینه و اثربخشی روش. همچنین، برخی روش‌ها علاوه بر پیشگیری از بارداری، از انتقال بیماری‌های مقاربتی نیز جلوگیری می‌کنند. بنابراین، انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری یک تصمیم شخصی است که باید با در نظر گرفتن تمام جوانب و ترجیحاً با مشورت پزشکی گرفته شود.

در این مقاله، ما نگاهی جامع به انواع روش‌های جلوگیری از بارداری خواهیم داشت، از جمله روش‌های هورمونی، غیر هورمونی، دائمی، طبیعی و اضطراری. همچنین مزایا و معایب هر روش را بررسی خواهیم کرد و به عوامل مهم در انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری برای هر فرد خواهیم پرداخت. هدف ما ارائه اطلاعات جامع و مفید است تا به شما در انتخاب آگاهانه و مناسب‌ترین روش جلوگیری از بارداری کمک کند.

روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری

روش‌های هورمونی یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین راه‌ها برای جلوگیری از بارداری هستند. این روش‌ها با استفاده از هورمون‌های مصنوعی شبیه به هورمون‌های طبیعی بدن زنان، یعنی استروژن و پروژسترون، عمل می‌کنند. این هورمون‌ها با مکانیسم‌های مختلفی از جمله جلوگیری از تخمک‌گذاری، غلیظ کردن مخاط دهانه رحم برای جلوگیری از عبور اسپرم، و نازک کردن دیواره رحم برای جلوگیری از لانه‌گزینی تخمک بارور شده، از بارداری پیشگیری می‌کنند.

قرص‌های ضد بارداری

قرص ‌های ضد بارداری یکی از پرکاربردترین روش‌های جلوگیری از بارداری در میان زنان هستند. این قرص‌ها به دو صورت ترکیبی (حاوی هر دو هورمون استروژن و پروژسترون) و تک‌فازی (تنها حاوی پروژسترون) در بازار موجود می‌باشند. شیوه مصرف قرص‌ها بسته به نوع آن متفاوت است، اما به طور کلی باید روزانه و در یک زمان مشخص مصرف شوند تا بیشترین اثربخشی را داشته باشند.

قرص‌های ترکیبی معمولاً به صورت بسته‌های 21 یا 28 عددی ارائه می‌شوند. در بسته‌های 28 تایی، 21 قرص حاوی هورمون و 7 قرص بدون هورمون یا حاوی دوز بسیار پایین هورمون هستند. این قرص‌های اضافی به حفظ عادت مصرف روزانه کمک می‌کنند. قرص‌های تک‌فازی یا مینی پیل نیز به صورت بسته‌های 28 عددی هستند و تمام قرص‌ها حاوی دوز پایین پروژسترون می‌باشند.

نحوه عملکرد قرص‌های ترکیبی به این صورت است که استروژن با مهار ترشح هورمون‌های FSH و LH از هیپوفیز، مانع تخمک‌گذاری می‌شود. پروژسترون نیز با تغییر در مخاط دهانه رحم و نازک کردن دیواره رحم، از لقاح و لانه‌گزینی احتمالی جلوگیری می‌کند. قرص‌های تک‌فازی نیز عمدتاً از طریق غلیظ کردن مخاط دهانه رحم و جلوگیری از عبور اسپرم عمل می‌کنند.

در صورت مصرف صحیح و منظم، قرص‌های ضد بارداری بیش از 99% در جلوگیری از بارداری مؤثر هستند. با این حال، فراموش کردن حتی یک قرص یا مصرف آن با تأخیر زیاد می‌تواند اثربخشی آن را کاهش دهد. برخی داروها، مانند آنتی بیوتیک‌های خاص یا داروهای ضد تشنج نیز می‌توانند با عملکرد قرص‌ها تداخل داشته باشند. بنابراین، در صورت نیاز به مصرف هر دارویی، باید پزشک را در جریان مصرف قرص ضدبارداری قرار داد.

علاوه بر جلوگیری از بارداری، قرص‌های ضدبارداری ترکیبی مزایای دیگری نیز دارند، مانند تنظیم چرخه قاعدگی، کاهش دردهای قاعدگی و سندرم پیش از قاعدگی، بهبود آکنه و کاهش خطر برخی سرطان‌ها مانند سرطان تخمدان و آندومتر. با این حال، این قرص‌ها می‌توانند عوارض جانبی خفیفی مانند حساسیت سینه‌ها، سرفه خشک، سردرد، تهوع و لکه بینی نیز داشته باشند که معمولاً پس از چند ماه برطرف می‌شوند. در موارد نادر، مصرف قرص‌های ترکیبی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و لخته شدن خون را افزایش دهد، به ویژه در زنان سیگاری بالای 35 سال یا زنان دارای فشار خون بالا، دیابت یا اضافه وزن.

قرص‌های تک‌فازی یا مینی پیل نیز برای زنانی که نمی‌توانند از قرص‌های ترکیبی استفاده کنند، مانند زنان شیرده یا زنان دارای سابقه مشکلات قلبی عروقی، مناسب هستند. این قرص‌ها عوارض جانبی کمتری نسبت به قرص‌های ترکیبی دارند اما در عین حال ممکن است باعث نامنظمی قاعدگی شوند.

مقاله‌ای برای شما: 7 راه کار عالی برای گرفتگی عضله بعد از ورزش

حلقه‌های هورمونی

حلقه‌های هورمونی یا واژینال رینگ، حلقه‌های انعطاف‌پذیری هستند که داخل واژن قرار می‌گیرند و به آرامی هورمون‌های استروژن و پروژسترون را در بدن آزاد می‌کنند. این حلقه‌ها معمولاً به مدت 3 هفته داخل واژن باقی می‌مانند و سپس برای یک هفته خارج می‌شوند تا خونریزی قاعدگی رخ دهد. پس از آن، حلقه جدیدی جایگزین می‌شود و چرخه ادامه پیدا می‌کند.

حلقه‌های هورمونی از نظر مکانیسم عملکرد و میزان اثربخشی مشابه قرص‌های ترکیبی هستند. این حلقه‌ها با مهار تخمک گذاری، تغییر در مخاط دهانه رحم و نازک کردن دیواره رحم، مانع بارداری می‌شوند. میزان هورمون آزاد شده از حلقه‌ها کمتر از قرص‌های خوراکی است؛ بنابراین، عوارض جانبی هورمونی نیز کمتر است.

مزیت اصلی حلقه‌های هورمونی در جلوگیری از بارداری راحتی استفاده و عدم نیاز به مصرف روزانه است. این حلقه‌ها همچنین امکان کنترل زمان قاعدگی را فراهم می‌کنند. با خارج کردن حلقه در هر زمان دلخواه، می‌توان قاعدگی را به تأخیر انداخت. حلقه‌های هورمونی برای زنانی که مشکلی با قرار دادن و خارج کردن آن ندارند، گزینه مناسبی هستند.

ایمپلنت‌ها و تزریقات

ایمپلنت‌ های هورمونی میله‌های کوچک و منعطفی هستند که توسط پزشک یا متخصص آموزش دیده زیر پوست بازو کاشته می‌شوند. این ایمپلنت‌ها به آرامی هورمون پروژسترون (اگزوژن) را در بدن رها می‌کنند و از این طریق با مهار تخمک گذاری و غلیظ کردن مخاط دهانه رحم، از بارداری پیشگیری می‌کنند. ایمپلنت‌ها یکی از مؤثرترین روش‌های جلوگیری از بارداری هستند و تا 3 تا 5 سال اثربخشی دارند. پس از این مدت، باید ایمپلنت توسط پزشک خارج شده و در صورت تمایل، ایمپلنت جدیدی جایگزین شود.

تزریقات هورمونی نیز روشی مؤثر و طولانی مدت برای پیشگیری از بارداری هستند. در این روش، هورمون پروژسترون به صورت عضلانی هر سه ماه یک بار توسط پزشک یا پرستار تزریق می‌شود. مشابه ایمپلنت‌ها، تزریقات نیز با مهار تخمک گذاری و ایجاد تغییرات در مخاط دهانه رحم عمل می‌کنند. تزریقات معمولاً تا 12 تا 14 هفته اثربخشی دارند و برای ادامه پیشگیری از بارداری، باید به موقع تکرار شوند.

ایمپلنت‌ها و تزریقات هورمونی به دلیل اثربخشی بالا، راحتی استفاده و عدم نیاز به مراقبت روزانه یا ماهانه، برای بسیاری از زنان گزینه‌های مناسبی هستند. این روش‌ها همچنین می‌توانند باعث کاهش دردهای قاعدگی و خونریزی شوند و برای زنانی که فراموشکار هستند یا مشکلی با مصرف روزانه قرص ندارند، ایده‌آل می‌باشند. با خارج کردن ایمپلنت یا قطع تزریقات، قابلیت باروری به تدریج بازمی‌گردد، اگرچه در برخی زنان ممکن است این روند چند ماه طول بکشد.

روش‌های غیر هورمونی جلوگیری از بارداری

روش‌های غیر هورمونی جلوگیری از بارداری شامل موانع فیزیکی یا شیمیایی هستند که مانع از ورود اسپرم به رحم یا بارور شدن تخمک می‌شوند. این روش‌ها برخلاف روش‌های هورمونی، حاوی هورمون نیستند و عمدتاً با ایجاد یک سد فیزیکی در برابر اسپرم عمل می‌کنند. برخی از رایج‌ترین روش‌های غیر هورمونی عبارتند از کاندوم مردانه و زنانه، دیافراگم، کلاهک گردن رحم و اسفنج‌های ضد بارداری.

کاندوم‌ها (مردانه و زنانه)

کاندوم‌ها یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین روش‌های پیشگیری از بارداری هستند که هم برای مردان و هم برای زنان در دسترس می‌باشند. کاندوم مردانه یک پوشش نازک از جنس لاتکس، پلی اورتان یا پلی ایزوپرن است که هنگام نعوظ روی آلت تناسلی مرد کشیده می‌شود و مانع از ورود اسپرم به واژن می‌گردد. کاندوم زنانه نیز یک لوله نازک و قابل انعطاف با دو حلقه در دو انتها است که داخل واژن قرار می‌گیرد و از ورود اسپرم به رحم جلوگیری می‌کند.

کاندوم‌ها در صورت استفاده صحیح و مداوم، بسیار مؤثر هستند. کاندوم مردانه در صورت استفاده صحیح، تا 98% و کاندوم زنانه تا 95% از بارداری پیشگیری می‌کنند. مزیت مهم کاندوم‌ها، علاوه بر جلوگیری از بارداری، محافظت در برابر عفونت‌های مقاربتی است. استفاده از کاندوم خطر انتقال HIV و سایر STD‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

دیافراگم و کلاهک گردن رحم

دیافراگم و کلاهک گردن رحم، گنبدهای کوچک و منعطفی از جنس سیلیکون یا لاتکس هستند که برای جلوگیری از بارداری داخل واژن و روی دهانه رحم قرار می‌گیرند. این وسایل با ایجاد یک مانع فیزیکی، از ورود اسپرم به رحم جلوگیری می‌کنند. برای افزایش اثربخشی، دیافراگم و کلاهک گردن رحم معمولاً همراه با یک اسپرم کش (محلول یا ژل) استفاده می‌شوند.

دیافراگم ضد بارداری و کلاهک‌های رحمی در اندازه‌ها و انواع مختلف موجود هستند و باید توسط پزشک یا متخصص زنان، متناسب با آناتومی بدن هر فرد تجویز شوند. روش صحیح قرار دادن و برداشتن این وسایل نیز باید توسط پزشک آموزش داده شود.

میزان اثربخشی دیافراگم و کلاهک گردن رحم در جلوگیری از بارداری به استفاده صحیح و منظم بستگی دارد. در صورت کاربرد صحیح، دیافراگم‌ها تا 94% و کلاهک‌ها تا 86% مؤثر هستند. این وسایل مزایای دیگری مانند عدم تداخل با هورمون‌های بدن و امکان استفاده متناوب (فقط در زمان نیاز) دارند.

اسفنج‌های ضد بارداری

اسفنج‌های ضد بارداری، اسفنج‌های کوچک و گنبدی شکلی از جنس پلی اورتان هستند که قبل از رابطه جنسی داخل واژن قرار می‌گیرند و هم به عنوان یک مانع فیزیکی و هم با آزاد کردن یک ماده اسپرم کش (نونوکسینول-9) از ورود اسپرم به رحم جلوگیری می‌کنند.

واژینال اسپنج ‌ها برای استفاده راحت هستند، نیاز به نسخه پزشک ندارند و می‌توانند تا 24 ساعت داخل واژن باقی بمانند و در این مدت از بارداری در چندین نوبت رابطه جنسی پیشگیری کنند. میزان اثربخشی اسفنج‌ها در زنانی که هرگز زایمان نکرده‌اند حدود 88% و در زنانی که زایمان کرده‌اند حدود 76% است.

روش‌های دائمی جلوگیری از بارداری

روش‌های دائمی جلوگیری از بارداری شامل جراحی‌هایی هستند که به طور دائم باروری فرد را از بین می‌برند. این روش‌ها معمولاً برای افرادی که از نظر تعداد فرزندان به آرزوی خود رسیده‌اند و دیگر قصد باردار شدن ندارند، مناسب هستند. رایج‌ترین روش‌های دائمی عبارتند از وازکتومی برای مردان و توبکتومی برای زنان.

وازکتومی (برای مردان)

وازکتومی یک عمل جراحی سرپایی است که طی آن، لوله‌های منی بر (vas deferens) که اسپرم را از بیضه‌ها به مجرای ادرار منتقل می‌کنند، بریده یا مسدود می‌شوند. این عمل مانع از خروج اسپرم از بدن مرد و در نتیجه بارور شدن تخمک زن می‌شود. وازکتومی یکی از مؤثرترین روش‌های جلوگیری از بارداری است و در بیش از 99% موارد از بارداری پیشگیری می‌کند.

وازکتومی (عمل جراحی) معمولاً تحت بی‌حسی موضعی و با یک یا دو برش کوچک در کیسه بیضه انجام می‌شود و نیاز به بستری شدن در بیمارستان ندارد. با این حال، معمولاً تا سه ماه پس از عمل باید از روش‌های پیشگیری کمکی مانند کاندوم استفاده شود تا مطمئن شویم هیچ اسپرمی در مایع منی باقی نمانده است.

از مزایای وازکتومی می‌توان به اثربخشی بالا، ایمنی، دائمی بودن، و عدم تأثیر بر عملکرد جنسی و میل جنسی مردان اشاره کرد. عوارض جانبی وازکتومی معمولاً خفیف و موقتی هستند و شامل درد، تورم، و کبودی در محل برش می‌شوند.

وازکتومی برای مردانی که به طور قطع دیگر خواهان فرزند نیستند، یک گزینه عالی جلوگیری از بارداری است. گاهی امکان برگشت وازکتومی با یک عمل جراحی دیگر وجود دارد، اما این کار همیشه موفقیت‌آمیز نیست و نباید روی آن حساب کرد.

توبکتومی (برای زنان)

توبکتومی، که به عنوان “بستن لوله‌ها” هم شناخته می‌شود، یک عمل جراحی است که طی آن لوله‌های فالوپ زن بسته یا مسدود می‌شوند. این کار مانع از رسیدن تخمک به رحم و برخورد آن با اسپرم می‌شود. توبکتومی یکی از مؤثرترین روش‌های جلوگیری از بارداری است و تا 99.5% از بارداری جلوگیری می‌کند.

توبکتومی (عمل جراحی) معمولاً به صورت لاپاراسکوپی (با برش‌های کوچک و دوربین) یا گاهی به صورت عمل جراحی باز (با برش بزرگ‌تر) انجام می‌شود. این عمل نیاز به بیهوشی عمومی یا منطقه‌ای دارد و ممکن است مستلزم یک تا سه روز بستری در بیمارستان باشد. پس از عمل، فرد به چند روز استراحت و ریکاوری نیاز دارد.

یکی از مزایای اصلی توبکتومی دائمی بودن اثر آن است. پس از عمل، زن دیگر نیازی به نگرانی در مورد بارداری یا استفاده از سایر روش‌های پیشگیری ندارد. این روش همچنین هیچ تأثیری بر هورمون‌ها یا عملکرد جنسی زن ندارد.

توبکتومی برای زنانی که مطمئن هستند دیگر خواهان فرزند نیستند، یک گزینه بسیار مؤثر و دائمی است. قبل از تصمیم به این عمل، باید تمام جوانب به دقت سنجیده شود و با پزشک در مورد مزایا، معایب، خطرات و گزینه‌های دیگر مشورت شود.

مطلب پیشنهادی: خواص زعفران چیست؟

روش‌های طبیعی

روش‌های طبیعی جلوگیری از بارداری بر پایه شناخت چرخه قاعدگی و باروری زنان استوار هستند. این روش‌ها نیاز به آموزش و درک صحیح از نشانه‌های باروری بدن دارند و در مقایسه با سایر روش‌های پیشگیری، کمتر قابل اعتماد هستند.

تقویم طبیعی و محاسبه روزهای باروری

روش تقویم یا ریتم، یکی از قدیمی‌ترین روش‌های طبیعی جلوگیری از بارداری است که بر اساس محاسبه روزهای باروری در چرخه قاعدگی عمل می‌کند. در این روش، زن باید طول چند چرخه قاعدگی خود را ثبت کند و با استفاده از فرمول‌های خاصی، روزهای باروری خود را محاسبه نماید. سپس در آن روزها از رابطه جنسی خودداری کند یا از روش‌های کمکی مانند کاندوم استفاده نماید.

برای محاسبه پنجره باروری، ابتدا باید طول چرخه‌های قاعدگی را در نظر بگیریم. در یک چرخه 28 روزه، تخمک گذاری معمولاً در روز 14 اتفاق می‌افتد. با در نظر گرفتن طول عمر اسپرم و تخمک، پنجره باروری از 5 روز قبل تا 2 روز بعد از تخمک گذاری در نظر گرفته می شود. برای محاسبه طول چرخه‌های نامنظم نیز باید کوتاه‌ترین و بلندترین چرخه‌ها را در نظر بگیریم و بر اساس آن محاسبات را انجام دهیم.

روش تقویم نیاز به نظم و انضباط دارد و برای زنان با چرخه‌های نامنظم چندان قابل اعتماد نیست. همچنین عواملی مانند بیماری، استرس یا تغییرات هورمونی می‌توانند زمان تخمک گذاری را تغییر دهند. به طور کلی، این روش حدود 75 تا 87 درصد در پیشگیری از بارداری مؤثر است.

دماهای پایه بدن و بررسی مخاط دهانه رحم

روش دماهای پایه بدن (BBT) بر اساس تغییرات دمای بدن در طول چرخه قاعدگی عمل می‌کند. استروژن باعث کاهش دمای بدن و پروژسترون باعث افزایش آن می‌شود. بنابراین، دمای بدن درست قبل از تخمک‌گذاری اندکی کاهش می‌یابد و پس از آن به میزان 0.2 تا 0.5 درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد و تا شروع قاعدگی بعدی بالا می‌ماند.

در این روش جلوگیری از بارداری، زن باید هر روز صبح قبل از برخاستن از رختخواب، دمای بدن خود را اندازه بگیرد و ثبت کند. بهترین راه استفاده از یک دماسنج دیجیتال و اندازه‌گیری درجه حرارت از راه دهان یا رکتوم است. پس از مشاهده افزایش دما به مدت سه روز متوالی، می‌توان فرض کرد که تخمک‌گذاری رخ داده است و تا سه روز پس از آن باید از رابطه جنسی محافظت نشده پرهیز کرد.

روش دیگر، بررسی تغییرات مخاط دهانه رحم (روش بیلینگز یا اوولاسیون) است. در این روش، زن باید هر روز ترشحات دهانه رحم را از نظر کمیت، غلظت و کشسانی بررسی کند. درست قبل و در زمان تخمک‌گذاری، این ترشحات به دلیل افزایش استروژن، زیاد، رقیق، شفاف و کشسان (شبیه سفیده تخم‌مرغ) می‌شوند. پس از تخمک‌گذاری، ترشحات به دلیل افزایش پروژسترون، غلیظ‌تر و چسبنده‌تر می‌گردند.

روش‌های BBT و بررسی مخاط به تنهایی چندان قابل اعتماد نیستند، اما می‌توان آنها را با هم یا با روش تقویم ترکیب کرد تا دقت پیش‌بینی روزهای باروری افزایش یابد. در صورت استفاده صحیح، این روش‌ها حدود 75 تا 88 درصد در جلوگیری از بارداری مؤثر هستند.

بزرگترین مزیت روش‌های طبیعی، عدم نیاز به مداخلات دارویی یا تجهیزات خاص و عدم عوارض جانبی است. همچنین این روش‌ها برای زوج‌هایی که به دلایل پزشکی یا مذهبی نمی‌توانند از سایر روش‌های پیشگیری استفاده کنند، گزینه‌های مناسبی هستند.

روش‌های اضطراری جلوگیری از بارداری

گاهی اوقات، با وجود استفاده از روش‌های جلوگیری از بارداری، به دلیل خطای انسانی یا مشکلات فنی (مانند پارگی کاندوم یا فراموش کردن مصرف قرص) ممکن است فرد در معرض خطر بارداری ناخواسته قرار بگیرد. در چنین شرایطی به خصوص اگر تمایلی به بارداری وجود نداشته باشد، می‌توان از روش‌های اضطراری پیشگیری از بارداری استفاده کرد.

قرص‌های ضد بارداری اورژانسی

قرص‌های ضد بارداری اورژانسی که به “قرص صبح روز بعد” نیز معروف هستند، حاوی دوز بالایی از هورمون پروژسترون (لوونورژسترل) یا یک مدولاتور گیرنده پروژسترون (اولیپریستال استات) هستند. این قرص‌ها عمدتاً با به تأخیر انداختن یا مهار تخمک‌گذاری و همچنین ایجاد تغییراتی در آندومتر رحم که مانع از لانه‌گزینی می‌شود، از بارداری جلوگیری می‌کنند.

قرص‌های اورژانسی را باید هر چه سریعتر و ترجیحاً در کمتر از 72 ساعت بعد از رابطه جنسی محافظت نشده مصرف کرد. میزان اثربخشی این قرص‌ها حدود 52 تا 94 درصد است و هرچه زودتر مصرف شوند، مؤثرتر خواهند بود.

قرص‌ های اورژانسی نباید به عنوان یک روش دائمی یا منظم پیشگیری از بارداری استفاده شوند. این قرص‌ها فقط برای شرایط اضطراری مناسب هستند و هیچ محافظتی در برابر بیماری‌های مقاربتی ایجاد نمی‌کنند. همچنین، در صورت عدم شروع خونریزی قاعدگی تا سه هفته پس از مصرف قرص اورژانسی، باید احتمال بارداری با آزمایش بررسی شود.

IUD‌ های اضطراری

IUD‌های مسی نیز در کمتر از 5 روز بعد از رابطه جنسی محافظت نشده می‌توانند به عنوان یک روش اضطراری برای جلوگیری از بارداری استفاده شوند. این IUD‌ها با ایجاد یک واکنش التهابی در آندومتر مانع از لانه‌گزینی تخمک بارور شده می‌شوند.

IUD مسی اضطراری با اثربخشی بالای 99 درصد در پیشگیری از بارداری مؤثر است و مزیت آن نسبت به قرص‌های اورژانسی، ایجاد محافظت بلندمدت (تا 10 سال) از بارداری در صورت تمایل فرد به ادامه استفاده از آن است.

برای جاگذاری IUD اضطراری نیاز به مراجعه به پزشک و انجام یک پروسیجر سرپایی است. گاهی ممکن است پس از جاگذاری IUD عوارضی مانند درد، خونریزی یا پس‌زدگی رحم رخ دهد و مانند سایر IUD‌ها، خطر عفونت لگن نیز اندکی افزایش می‌یابد.

روش‌های اضطراری جلوگیری از بارداری گزینه‌های مفیدی هستند که در صورت مواجهه با خطر بارداری ناخواسته و عدم تمایل به حاملگی در آن برهه زمانی، توسط زنان و زوج‌ها به کار گرفته می‌شوند. با این حال، مهم است که این روش‌ها به طور منظم یا به جای سایر روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده نشوند و فقط به موارد اورژانسی محدود گردند.

مزایا و معایب روش های جلوگیری از بارداری

در این بخش، مزایا و معایب هر یک از روش‌های جلوگیری از بارداری را بررسی خواهیم کرد تا افراد بتوانند با آگاهی کامل، بهترین روش جلوگیری از بارداری را برای خود انتخاب کنند.

مزایا و معایب روش‌های هورمونی

مزایای روش‌های هورمونی:

• اثربخشی بالا در پیشگیری از بارداری (بیش از 90 درصد در اکثر روش‌ها)
• تنظیم چرخه قاعدگی و کاهش علائم ناخوشایند مانند گرفتگی‌های شدید و سندرم پیش از قاعدگی
• کاهش خطر ابتلا به سرطان‌های رحم، تخمدان و روده بزرگ
• بهبود آکنه و کاهش رشد موهای زائد بدن در برخی افراد
• راحتی استفاده و عدم تداخل با رابطه جنسی (در روش‌های طولانی اثر مانند ایمپلنت و آی‌یودی)

معایب روش‌های هورمونی:

• احتمال بروز عوارض جانبی مانند حساسیت سینه‌ها، سردرد، تهوع، خونریزی نامنظم و تغییرات خلقی
• افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و ترومبوآمبولی در زنان سیگاری و بالای 35 سال
• عدم تناسب برای زنان مبتلا به برخی بیماری‌ها مانند فشار خون بالا، دیابت، میگرن با اورا، یا سابقه سکته مغزی و ترومبوآمبولی
• نیاز به نسخه پزشک و هزینه منظم (به جز کاندوم‌های هورمونی)
• عدم محافظت در برابر عفونت‌های مقاربتی

مزایا و معایب روش‌های غیر هورمونی

مزایای روش‌های غیر هورمونی:

• عدم تداخل با هورمون‌های طبیعی بدن و چرخه قاعدگی
• عدم نیاز به نسخه پزشک (به جز دیافراگم و کلاهک گردن رحم)
• هزینه کمتر نسبت به روش‌های هورمونی
• گزینه‌های مناسب برای افراد با منع مصرف هورمون‌ها
• قابلیت استفاده متناوب و عدم تأثیر بر باروری آینده
• محافظت در برابر عفونت‌های مقاربتی (در مورد کاندوم‌های مردانه و زنانه)

معایب روش‌های غیر هورمونی:

• نیاز به استفاده صحیح و منظم برای حفظ اثربخشی (در برخی روش‌ها مانند کاندوم و دیافراگم)
• احتمال حساسیت به لاتکس یا اسپرم کش در برخی افراد
• تداخل بالقوه با خودانگیختگی و لذت جنسی (در برخی افراد)
• عدم تناسب برای افراد حساس به اسپرم کش یا لاتکس (در مورد دیافراگم، کلاهک و اسفنج)
• احتمال بروز عفونت‌های ادراری در صورت عدم رعایت بهداشت (در مورد دیافراگم و کلاهک)
• اثربخشی کمتر در مقایسه با روش‌های هورمونی و دائمی (به جز کاندوم مردانه)

مزایا و معایب روش‌های دائمی

مزایای روش‌های دائمی:

• بالاترین میزان اثربخشی در پیشگیری از بارداری (بیش از 99 درصد)
• راحتی و عدم نیاز به اقدامات روزانه، ماهانه یا سالانه پس از انجام پروسیجر
• مقرون به صرفه بودن در بلندمدت (در مقایسه با سایر روش‌ها)
• عدم تداخل با عملکرد جنسی و روابط زناشویی پس از دوره نقاهت
• مناسب برای افرادی که دیگر قصد فرزندآوری ندارند

معایب روش‌های دائمی:

• دائمی و غیرقابل برگشت بودن (به جز در موارد نادر و با جراحی ترمیمی)
• نیاز به عمل جراحی و بیهوشی یا بی‌حسی
• احتمال بروز عوارض جراحی مانند عفونت، خونریزی یا آسیب به اعضای مجاور
• نیاز به دوره نقاهت و محدودیت فعالیت پس از جراحی
• احتمال پشیمانی و تأثیر روحی روانی در آینده، به ویژه در افراد جوان‌تر
• عدم محافظت در برابر عفونت‌های مقاربتی

روش مناسب پیشگیری از بارداری برای هر فرد با توجه به سن، وضعیت سلامتی، تعداد فرزندان، تمایل به بارداری در آینده، و اولویت‌های شخصی متفاوت است و نیازمند مشورت با پزشک یا مشاور تنظیم خانواده است. ارزیابی دقیق مزایا و معایب هر روش و انتخاب آگاهانه، رضایت و اثربخشی بیشتری را به همراه خواهد داشت.

عوامل تأثیرگذار در انتخاب روش مناسب جلوگیری از بارداری

انتخاب روش مناسب جلوگیری از بارداری یک تصمیم شخصی و مهم است که باید با در نظر گرفتن عوامل مختلف و مشورت با متخصصان بهداشت باروری صورت گیرد.

وضعیت سلامتی و شرایط پزشکی

وضعیت سلامت عمومی و سابقه بیماری‌های فرد نقش مهمی در تعیین بهترین روش جلوگیری از بارداری دارد. برخی از شرایط پزشکی می‌توانند استفاده از روش‌های خاص را محدود کنند یا منع مصرف مطلق ایجاد نمایند.

به عنوان مثال، زنان مبتلا به فشار خون بالا، دیابت، میگرن با اورا، چاقی شدید، یا سابقه لخته شدن خون و حوادث ترومبوآمبولیک نباید از روش‌های هورمونی ترکیبی مانند قرص‌ها یا حلقه‌های واژینال استفاده کنند. در مقابل، این روش‌ها می‌توانند برای زنان مبتلا به آندومتریوز، سندرم تخمدان پلی کیستیک یا آکنه مفید باشند.

همچنین، افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، ریوی یا نورولوژیک شدید، یا آنهایی که داروهای خاص مصرف می‌کنند، باید قبل از انتخاب روش‌های دائمی مانند وازکتومی یا توبکتومی با پزشک خود مشورت کنند.

سابقه حساسیت به لاتکس یا اسپرم کش نیز می‌تواند استفاده از برخی روش‌های سدی مانند کاندوم، دیافراگم یا اسفنج را محدود کند. بنابراین، ارزیابی کامل سلامت و در نظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای و داروهای مصرفی قبل از انتخاب روش پیشگیری ضروری است.

مطلب پیشنهادی: ام اس چیست؟

سبک زندگی و راحتی شخصی

سبک زندگی، عادات فردی و میزان راحتی در استفاده از هر روش نیز عوامل مهمی در انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری هستند. برخی افراد روش‌های مصرفی روزانه مانند قرص‌ها را ترجیح می‌دهند، در حالی که برخی دیگر روش‌های کم دردسرتر و طولانی اثر مانند ایمپلنت یا آی‌یودی را مناسب‌تر می‌دانند.

زنانی که فراموشکار هستند یا نمی‌توانند مصرف روزانه قرص‌ها را مدیریت کنند، بهتر است از روش‌هایی مانند چسب‌ها، حلقه‌های واژینال یا آمپول‌های سه ماهه استفاده نمایند. افرادی که تمایلی به قرار دادن وسایل در واژن ندارند، ممکن است ایمپلنت یا آی‌یودی را به دیافراگم یا حلقه واژینال برای جلوگیری از بارداری ترجیح دهند.

سطح فعالیت جنسی و تعداد شرکای جنسی نیز ملاحظات مهمی هستند. افراد با شرکای جنسی متعدد یا در معرض خطر بالای عفونت‌های مقاربتی، باید حتماً از کاندوم به عنوان یک روش سدی در کنار سایر روش‌های پیشگیری استفاده کنند. زوج‌های ثابت با رابطه جنسی منظم و کم خطر از نظر عفونت‌ها، می‌توانند از طیف وسیع‌تری از روش‌ها استفاده نمایند.

برخی افراد به دلیل اعتقادات مذهبی یا فلسفی، ممکن است روش‌های طبیعی مانند روش مبتنی بر تقویم یا علائم باروری را ترجیح دهند. با این حال، این روش‌ها نیازمند آموزش دقیق، انضباط فردی و تعهد زوجین هستند و همچنان خطر بالاتری برای بارداری ناخواسته دارند.

هزینه‌ها و دسترسی به روش‌ها

هزینه‌های مربوط به هر روش پیشگیری و میزان پوشش بیمه‌ای آن نیز ملاحظات مهمی در انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری هستند. برخی روش‌ها مانند کاندوم، قرص‌های ترکیبی، یا آمپول‌های سه ماهه نیاز به هزینه منظم دارند، در حالی که برخی دیگر مانند آی‌یودی یا ایمپلنت هزینه اولیه بالاتری دارند اما در بلندمدت مقرون به صرفه‌تر هستند.

بسیاری از بیمه‌های درمانی، حداقل برخی از روش‌های پیشگیری از بارداری را تحت پوشش قرار می‌دهند، اما میزان پوشش بیمه‌ای و سهم بیمار متفاوت است. برخی کشورها یا سازمان‌های مردم نهاد نیز ممکن است روش‌های پیشگیری از بارداری را به صورت رایگان یا با هزینه کم در اختیار افراد واجد شرایط قرار دهند.

میزان دسترسی به هر روش نیز اهمیت دارد. برخی روش‌ها مانند کاندوم، اسفنج، یا قرص‌های اورژانسی بدون نسخه پزشک در داروخانه‌ها قابل تهیه هستند، در حالی که سایر روش‌ها مانند ایمپلنت، آی‌یودی یا عمل‌های جراحی نیاز به مراجعه به پزشک یا کلینیک تنظیم خانواده دارند.

نقش مشاوره پزشکی در انتخاب روش‌های پیشگیری

با توجه به تنوع روش‌های جلوگیری از بارداری و ملاحظات فردی متعدد، مشاوره با متخصصان بهداشت باروری نقش مهمی در انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری برای هر فرد ایفا می‌کند. پزشکان، ماماها، و مشاوران تنظیم خانواده می‌توانند اطلاعات جامع و به‌روزی در مورد انواع روش‌های پیشگیری، مزایا و معایب هر روش، و ملاحظات خاص مرتبط با شرایط پزشکی و سبک زندگی فرد ارائه دهند.

اهمیت مشاوره پزشکی

مشاوره پزشکی قبل از شروع یا تغییر روش پیشگیری از بارداری به چند دلیل اهمیت دارد:

• بررسی سلامت عمومی و غربالگری بیماری‌های زمینه‌ای که ممکن است انتخاب روش را محدود کنند.
• ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز در مورد نحوه استفاده، اثربخشی، مزایا و عوارض جانبی احتمالی هر روش.
• پاسخ به سؤالات و نگرانی‌های فرد در مورد روش‌های مختلف و کمک به رفع ابهامات.
• ارزیابی وضعیت خطر فرد از نظر عفونت‌های مقاربتی و آموزش روش‌های پیشگیری دوگانه در صورت نیاز.
• بررسی تداخلات دارویی احتمالی بین روش‌های هورمونی و داروهای مصرفی فرد.
• کمک به فرد در انتخاب روشی که با اولویت‌ها، نیازها و سبک زندگی او سازگار باشد.

ارزیابی فردی و گزینه‌های سفارشی

یک مشاوره مؤثر جلوگیری از بارداری باید شامل ارزیابی جامع وضعیت پزشکی، اجتماعی و باروری فرد باشد. برخی از نکات مهم که در این ارزیابی باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:

• سن، سلامت عمومی و سابقه پزشکی و جراحی فرد.
• سابقه خانوادگی بیماری‌های خاص مانند سرطان سینه یا تخمدان، دیابت یا ترومبوفیلی.
• تعداد فرزندان فعلی و برنامه‌های باروری آینده.
• الگوی قاعدگی، شدت خونریزی و علائم همراه مانند دیسمنوره یا سندرم پیش از قاعدگی.
• سطح فعالیت جنسی، تعداد شرکای جنسی و سابقه عفونت‌های مقاربتی.
• سابقه مصرف دخانیات، الکل یا مواد مخدر که بر روی متابولیسم فرد نیز تاثیر می‌گذارد.
• ترجیحات فردی در مورد روش مصرف، تناوب مصرف و عوارض جانبی قابل تحمل.
• ملاحظات فرهنگی، مذهبی یا اخلاقی که ممکن است بر انتخاب روش تأثیر بگذارند.

بر اساس این ارزیابی جامع، پزشک یا مشاور می‌تواند گزینه‌های مناسب و سفارشی شده برای فرد را پیشنهاد دهد و در مورد نحوه صحیح استفاده، کنترل عوارض جانبی و پیگیری‌های لازم راهنمایی کند. همچنین، ویزیت‌های منظم پیگیری و غربالگری سلامت زنان باید در کنار استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری انجام شوند.

جمع‌بندی

انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری یک تصمیم مهم و چند وجهی است که باید با در نظر گرفتن شرایط فردی، ترجیحات شخصی، وضعیت سلامتی و مشورت با متخصصان حوزه بهداشت باروری صورت گیرد. با توجه به تنوع روش‌های موجود، از جمله روش‌های هورمونی، غیر هورمونی، طبیعی، دائمی و اضطراری، افراد و زوج‌ها باید از مزایا، معایب، اثربخشی و عوارض احتمالی هر روش آگاه باشند و روشی را انتخاب کنند که بیشترین سازگاری را با سبک زندگی و اولویت‌های آنها داشته باشد.

علاوه بر پیشگیری از بارداری، روش انتخابی باید از سلامت عمومی و جنسی فرد محافظت کند و عوارض جانبی قابل کنترلی داشته باشد. استفاده صحیح و منظم از روش انتخابی، مشورت منظم با ارائه دهندگان خدمات بهداشتی، و پایبندی به غربالگری‌های توصیه شده، می‌تواند به موفقیت در پیشگیری از بارداری ناخواسته و حفظ سلامت باروری کمک کند.

در نهایت، دسترسی به آموزش جامع بهداشت جنسی و باروری، خدمات مشاوره و جلوگیری از بارداری، و حمایت‌های مالی و اجتماعی برای تمام افراد در سنین باروری، به ویژه جوانان و گروه‌های آسیب‌پذیر، باید به عنوان یک اولویت بهداشت عمومی در نظر گرفته شود.

این مطلب صرفا با هدف آموزش و اطلاع‌رسانی منتشر شده است. پیش از استفاده از توصیه‌های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه‌ی رفع مسؤولیت بلاگ فیتوجت را مطالعه نمایید.