اگزما چیست؟ علل و راه درمان اگزما
تصور کنید که پوست شما، محافظ طبیعی بدنتان، دچار خارش و التهاب شود و دیگر نتوانید آن آرامش همیشگی را احساس کنید. این دقیقاً همان حالتی است که افراد مبتلا به اگزما تجربه میکنند. اگزما، یک بیماری شایع پوستی که می‌تواند زندگی روزمره افراد را مختل کند، نیاز به شناخت دقیق‌تر دارد. اما اگزما چیست و علل ایجاد اگزما کدام‌اند؟ در این مقاله، به بررسی عمیق این پرسش‌ها می‌پردازیم.
اگزما چیست؟
اگزما یک بیماری پوستی مزمن و التهابی است که با علائمی مانند خارش، قرمزی، خشکی و گاهی تاول‌های کوچک شناخته میشود. در برخی دوره‌ها، علائم آن به شدت نمایان میشود و در دوره‌های دیگر، کاهش می‌یابد یا حتی برای مدتی ناپدید میشود. این بیماری می‌تواند تأثیرات مختلفی بر زندگی فرد داشته باشد، از ناراحتی فیزیکی ناشی از خارش‌های مداوم گرفته تا مشکلات روانی مانند کاهش اعتماد به نفس که بسیاری از افراد این موضوع را تجربه میکنند. خارش شدید، به ویژه در شب، می‌تواند خواب فرد را مختل کند و باعث ایجاد استرس و خستگی روزانه شود و ظاهر پوست در نقاط درگیر ممکن است خشک، ترک‌خورده یا پوسته پوسته باشد که این موضوع نیز بر روابط اجتماعی فرد تاثیر می‌گذارد.
خوشبختانه، بسیاری از روش‌های درمانی و مراقبتی می‌توانند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کنند و شناخت بهتر این بیماری و راه‌های مدیریت آن، اولین گام برای کنترل علائم و کاهش اثرات آن بر زندگی است که ما در ادامه، به توضیح هرکدام از این موارد پرداخته‌ایم.
انواع اگزما
یکی از نکات مهمی که باید بدانید این است که انواع مختلفی از آن وجود دارد و هر نوع از اگزما ویژگی‌های خاص خود را دارد که ممکن است عوامل تحریک‌کننده، نواحی درگیر و شدت علائم در آن متفاوت باشد. در طب سنتی گفته‌هایی در این خصوص موجود است که افرادی که سرد مزاج هستند بیشتر در معرض ابتلا به اگزما قرار می‌گیرند. در ادامه به توضیح چهار نوع رایج اگزما می‌پردازیم:
۱. درماتیت آتوپیک
درماتیت آتوپیک شایع‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نوع اگزما است. این نوع معمولاً در کودکی ظاهر میشود و ممکن است در بزرگسالی نیز ادامه یابد. علائم آن شامل خارش شدید، خشکی پوست و قرمزی است که اغلب در چین‌های بدن مانند پشت زانو و آرنج دیده میشود. درماتیت آتوپیک معمولاً با دیگر بیماری‌های آلرژیک مانند آسم یا تب یونجه همراه است. پوست افراد مبتلا به این نوع اگزما حساس‌تر از حد معمول است و ممکن است نسبت به محرک‌های محیطی یا استرس واکنش نشان دهد.
مقاله‌ای برای شما: رژیم دیتاکس چیست؟
۲. درماتیت تماسی
این نوع اگزما زمانی بروز می‌کند که پوست در تماس با مواد حساسیت‌زا یا تحریک‌کننده قرار گیرد. مواد شیمیایی موجود در محصولات تمیزکننده، لوازم آرایشی یا حتی فلزاتی مانند نیکل، می‌توانند محرک درماتیت تماسی باشند. علائم این نوع اگزما شامل قرمزی، خارش، سوزش و در موارد شدیدتر، تاول یا زخم میشود. درماتیت تماسی به دو نوع آلرژیک و تحریکی تقسیم میشود:
- تماسی آلرژیک: ناشی از واکنش سیستم ایمنی به یک ماده خاص.
- تماسی تحریکی: به دلیل تماس مداوم پوست با مواد تحریک‌کننده، حتی اگر حساسیت خاصی وجود نداشته باشد.
۳. اگزمای سبورئیک
اگزمای سبورئیک بیشتر در نواحی از پوست ظاهر میشود که غدد چربی زیادی دارند، مانند پوست سر، صورت، پشت گوش‌ها و بالای قفسه سینه. این نوع اگزما با پوسته‌ریزی، قرمزی و گاهی خارش همراه است. در نوزادان، این وضعیت به عنوان “کلاه گهواره” شناخته میشود و به صورت پوسته‌های زرد رنگ در پوست سر بروز می‌کند. در بزرگسالان، این نوع اگزما ممکن است به استرس یا شرایط آب‌وهوایی حساس باشد و در فصول سرد سال تشدید شود.
۴. اگزمای دیس‌هیدروتیک
این نوع اگزما بیشتر در دست‌ها و پاها رخ می‌دهد و با بروز تاول‌های کوچک و پر از مایع مشخص میشود. علائم آن شامل خارش شدید، خشکی پوست و در برخی موارد ترک‌خوردگی‌های دردناک است. اگزمای دیس‌هیدروتیک اغلب در اثر استرس، تعریق زیاد یا قرار گرفتن در معرض رطوبت طولانی‌مدت تشدید میشود. این نوع اگزما می‌تواند باعث ناراحتی قابل توجهی در فعالیت‌های روزمره فرد شود، زیرا دست‌ها و پاها از اعضای پرکاربرد بدن هستند.
چه نقاطی از بدن و صورت دچار اگزما می‌شوند؟
همانطور که پیش‌تر گفتیم، اگزما می‌تواند نواحی مختلفی از بدن و صورت را تحت تاثیر قرار دهد، اما شدت و محل بروز آن بسته به نوع اگزما و شرایط فرد متفاوت است. در صورت، معمولاً نواحی اطراف چشم، پلک‌ها، لب‌ها و گونه‌ها به دلیل حساسیت بالای پوست در این مناطق بیشتر درگیر می‌شوند. این وضعیت می‌تواند باعث قرمزی، خشکی یا پوسته‌ریزی شود که علاوه بر ناراحتی جسمی، تاثیر قابل توجهی نیز بر ظاهر فرد دارد.
در بدن، اگزما تمایل دارد نواحی‌ای را هدف قرار دهد که پوست تحت فشار، اصطکاک یا رطوبت قرار دارد. دست‌ها و انگشتان از جمله شایع‌ترین نواحی درگیر هستند، زیرا بیشتر با مواد شیمیایی، صابون‌ها یا محرک‌های محیطی تماس دارند. پاها، به ویژه نواحی بین انگشتان یا کف پا، نیز ممکن است تحت تأثیر اگزما قرار گیرند، خصوصا اگر رطوبت یا تعریق بیش از حد وجود داشته باشد. چین‌های پوستی، مانند پشت زانوها، داخل آرنج‌ها و زیر بغل نیز مکان‌های رایجی برای بروز اگزما هستند. پوست این نواحی به دلیل تماس مداوم با یکدیگر و کاهش جریان هوا، محیط مناسبی برای تحریک و تشدید علائم اگزما فراهم می‌کند. حتی مناطقی مانند گردن یا اطراف مچ دست نیز ممکن است در اثر اصطکاک لباس یا جواهرات مستعد بروز اگزما باشند. توجه به مراقبت از این نقاط حساس و جلوگیری از محرک‌های احتمالی، می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
همچنین توجه داشته باشید که بروز علائم کم آبی بدن، احتمال ابتلا به کم آبی را بسیار افزایش می‌دهد. بهتر است تا روزانه بین 5 تا 8 لیوان آب بنوشید تا از خطرات احتمالی در امان باشید.
اگزما در چه سنی رخ می‌دهد؟
اگزما در هر سنی ممکن است بروز کند، اما در کودکان شایع‌تر است. در بسیاری از موارد، درماتیت آتوپیک از سنین نوزادی آغاز میشود و ممکن است با رشد کودک بهبود یابد؛ اما برخی افراد حتی در بزرگسالی نیز با این بیماری درگیر می‌شوند. علل ابتلا به اگزما در بزرگسالان اغلب به عوامل محیطی، استرس و حساسیت‌های شغلی مرتبط است که در ادامه، بسیار کامل‌تر به تفصیل این موضوع پرداخته‌ایم.
آیا اگزما واگیردار است؟
پیش از آنکه به علل ایجاد اگزما بپردازیم، نکته مهمی وجود دارد که حتما باید بدانید؛ یکی از باورهای اشتباه درباره اگزما این است که ممکن است واگیردار باشد اما باید تاکید کرد که اگزما یک بیماری غیر واگیردار است. علت اصلی آن به ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی برمی‌گردد و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. این نکته باعث میشود که افراد مبتلا بتوانند با آرامش بیشتری در اجتماع حاضر شوند و اگر فردی نیز چنین باور غلطی دارد، با دانستن این موضوع، آسودگی خاطر بیشتری در تعاملات خود داشته باشد.
مطلب برگزیده: استپ وزنی چیست؟
علل ایجاد اگزما
علل ایجاد اگزما معمولا به ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی، ایمنی و حتی سبک زندگی وابسته است. این عوامل می‌توانند به صورت مجزا یا در تعامل با یکدیگر باعث ایجاد و تشدید علائم اگزما شوند. برخی از رایج‌ترین علل ایجاد اگزما عبارتند از:
۱. ژنتیک
ژنتیک و انتقال ارثی، نقش مهمی در بروز اگزما ایفا می‌کند. اگر یکی از والدین یا هر دو به اگزما، آسم یا سایر بیماری‌های آلرژیک مبتلا باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که فرزندشان نیز به اگزما دچار شود. این ارتباط نشان می‌دهد که برخی افراد ممکن است از بدو تولد پوست حساس‌تری داشته باشند که مستعد واکنش به عوامل تحریک‌کننده است. ژن‌هایی که تنظیم سد پوستی و سیستم ایمنی را کنترل میکنند، در این موضوع نقش دارند. ضعف در عملکرد سد پوستی می‌تواند باعث خشکی، از دست دادن رطوبت و نفوذ عوامل تحریک‌کننده به پوست شود.
۲. عوامل محیطی
محیط اطراف ما تأثیر زیادی بر سلامت پوست دارد. علت ایجاد شدن اگزما در بسیاری از افراد می‌تواند به تماس مداوم با مواد شیمیایی، صابون‌های قوی، مواد شوینده یا آلاینده‌های هوا مربوط باشد. تغییرات آب‌وهوایی، به ویژه هوای خشک یا سرد، نیز می‌تواند باعث تحریک پوست و تشدید اگزما شود. افرادی که در مناطق با سطح بالای آلودگی هوا زندگی میکنند یا به طور مکرر با مواد تحریک‌کننده تماس دارند، بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.
۳. آلرژی‌ها
حساسیت‌های آلرژیک یکی دیگر از علل ابتلا به اگزما است. سیستم ایمنی بدن برخی افراد به مواد بی‌ضرری مانند گردوغبار، موی حیوانات، گرده گیاهان یا برخی مواد غذایی واکنش بیش از حد نشان می‌دهد. این واکنش باعث التهاب پوست و ظهور علائم اگزما میشود. مواد غذایی خاص مانند لبنیات، تخم‌مرغ، گندم یا آجیل‌ها نیز می‌توانند در برخی افراد باعث تحریک اگزما شوند. این نوع واکنش‌ها معمولاً در کودکان بیشتر مشاهده میشود و ممکن است با رشد آن‌ها کاهش یابد.
۴. اختلال در سیستم ایمنی
در برخی افراد، سیستم ایمنی به‌جای محافظت از بدن، به عوامل محیطی یا حتی ساختار طبیعی پوست واکنش غیرطبیعی نشان می‌دهد. این واکنش بیش‌ازحد می‌تواند باعث التهاب و آسیب به لایه‌های پوستی شود. اگزما به‌نوعی نشان‌دهنده عدم تعادل در عملکرد سیستم ایمنی است که در پاسخ به محرک‌های کوچک یا بی‌ضرر، التهاب و خارش ایجاد می‌کند.
۵. سبک زندگی و استرس
استرس یکی از عواملی است که می‌تواند به طور غیرمستقیم در ایجاد یا تشدید اگزما نقش داشته باشد. زمانی که بدن در شرایط استرس قرار می‌گیرد، سطح هورمون کورتیزول افزایش می‌یابد که می‌تواند بر سلامت پوست تاثیر منفی بگذارد. همچنین، سبک زندگی شلوغ، کمبود خواب یا تغذیه ناسالم می‌تواند پوست را آسیب‌پذیرتر کند.
درمان اگزما چگونه است؟
درمان اگزما به دو روش اصلی تقسیم میشود:
- مراقبت‌های خانگی: این روش‌ها بر مدیریت علائم و پیشگیری از تشدید بیماری تمرکز دارند. استفاده از مرطوب‌کننده‌های مناسب برای حفظ رطوبت پوست، اجتناب از مواد تحریک‌کننده مانند شوینده‌های قوی، و تغییر در سبک زندگی، مانند کاهش استرس یا پرهیز از عوامل آلرژی‌زا، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به کاهش علائم اگزما کمک کنند. این روش‌ها معمولاً برای موارد خفیف تا متوسط مؤثر بوده و می‌توانند به پیشگیری از شعله‌ور شدن علائم کمک کنند.
- درمان‌های پزشکی: در موارد شدیدتر، که مراقبت‌های خانگی به تنهایی کافی نیستند، پزشکان ممکن است از درمان‌های دارویی استفاده کنند. این درمان‌ها شامل داروهای موضعی مانند کرم‌ها یا پمادهای استروئیدی، آنتی‌هیستامین‌ها برای کنترل خارش، و در برخی موارد داروهای سیستمیک برای کاهش التهاب و تنظیم سیستم ایمنی هستند. در موارد خاص، درمان‌های تخصصی‌تر مانند فتوتراپی یا استفاده از داروهای بیولوژیکی نیز ممکن است تجویز شوند.
- درمان با رژیم غذایی: نکته‌ای که کمتر به آن توجه میشود، تأثیر رژیم غذایی بر کنترل و حتی کاهش علائم اگزما است. شما می‌توانید با بهره‌گیری از یک رژیم غذایی متناسب، که به کاهش التهاب بدن کمک می‌کند، به بهبود وضعیت پوست خود کمک کنید. متخصصان تیم فیتوجت با ارائه رژیم‌های غذایی مناسب، شما را در این مسیر همراهی میکنند.
برای آشنایی بیشتر با روش‌های درمان خانگی یا پزشکی اگزما و کسب اطلاعات جامع‌تر، به مقاله ما درباره درمان اگزما مراجعه کنید.
درمان اگزما چقدر زمان می‌برد؟
مدت زمان درمان اگزما به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله شدت بیماری، نوع اگزما و میزان پاسخ بدن به روش‌های درمانی. در موارد خفیف، ممکن است با رعایت مراقبت‌های خانگی و استفاده از مرطوب‌کننده‌ها، علائم طی چند روز تا چند هفته بهبود یابد. با این حال، در موارد شدیدتر که نیاز به درمان‌های پزشکی دارند، زمان بهبودی ممکن است چندین هفته یا حتی ماه‌ها طول بکشد. اگزما یک بیماری مزمن است و در بسیاری از افراد به صورت دوره‌ای بازمی‌گردد؛ بنابراین، درمان آن بیشتر به مدیریت و کنترل علائم متمرکز است تا رفع کامل بیماری؛ اگر عوامل محرک (مانند آلرژی‌ها یا استرس) به درستی مدیریت شوند و درمان به طور مداوم ادامه یابد، می‌توان از بروز مجدد علائم پیشگیری کرد یا شدت آن‌ها را کاهش داد.
به یاد داشته باشید که هر فرد با توجه به شرایط پوست و وضعیت عمومی بدن خود، به درمان پاسخ متفاوتی می‌دهد. در نتیجه، همکاری مداوم با پزشک و پایبندی به روش‌های درمانی، کلید اصلی در مدیریت طولانی‌مدت اگزما است.
پس از درمان اگزما، امکان بازگشت آن وجود دارد؟
اگزما یک بیماری مزمن است و امکان بازگشت آن حتی پس از درمان وجود دارد. این بیماری اغلب به صورت دوره‌ای بروز می‌کند، به این معنا که ممکن است علائم برای مدتی از بین بروند و سپس دوباره ظاهر شوند. بازگشت اگزما معمولاً به عوامل محرک مانند تغییرات آب و هوایی، استرس، تماس با مواد تحریک‌کننده یا آلرژی‌های غذایی مرتبط است. با این حال، مدیریت صحیح این بیماری می‌تواند احتمال بازگشت آن را کاهش دهد. رعایت مراقبت‌های پوستی روزانه، پرهیز از عوامل تحریک‌کننده، استفاده منظم از مرطوب‌کننده‌ها و در صورت لزوم، مصرف داروهای پیشگیرانه تحت نظر پزشک، می‌توانند به کنترل علائم کمک کنند.
توجه به این نکته ضروری است که بازگشت اگزما به معنای شکست در درمان نیست؛ این بیماری به دلیل ماهیت مزمن خود نیاز به مدیریت طولانی‌مدت دارد. با همکاری مستمر با پزشک و ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی، می‌توان دفعات و شدت بازگشت بیماری را به حداقل رساند.
مقاله‌ای برای شما: بهترین روغن خوراکی چیست؟
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگزما یک بیماری پوستی است که در بسیاری از موارد می‌توان آن را با مراقبت‌های ساده و استفاده از مرطوب‌کننده‌ها مدیریت کرد؛ اما در برخی شرایط، مراجعه به پزشک ضروری است تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود و درمان مناسب انجام گیرد. اگر با موارد زیر مواجه شدید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
تشدید علائم و خارش شدید
اگر علائم اگزما، مانند قرمزی، خارش یا التهاب، با وجود استفاده از محصولات مراقبتی و درمان‌های خانگی بهبود نیابد و حتی بدتر شود، لازم است به دکتر مراجعه کنید. خارش‌های شدید می‌توانند منجر به خراشیدن پوست و ایجاد زخم‌های عفونی شوند که درمان تخصصی نیاز دارد.
ظهور علائم عفونت
وجود زخم‌های باز، ترشحات چرکی، افزایش درد یا تورم، و قرمزی بیش از حد می‌تواند نشانه‌ای از عفونت پوستی باشد. عفونت‌ها نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی دارند که تنها توسط پزشک تجویز می‌شوند.
اختلال در زندگی روزمره
اگر اگزما به حدی شدت پیدا کند که خواب شبانه یا فعالیت‌های روزمره شما را مختل کند، مانند خارش‌های مداوم در شب که باعث بی‌خوابی می‌شوند یا ظاهر پوست که تأثیر منفی بر اعتماد به نفس شما می‌گذارد، مراجعه به پزشک متخصص توصیه میشود.
گسترش علائم به نواحی جدید
اگر علائم اگزما به طور ناگهانی در نواحی جدیدی از بدن ظاهر شود، به ویژه در نواحی‌ای که قبلاً تحت تأثیر نبوده‌اند، باید با پزشک مشورت کنید. این موضوع ممکن است نشان‌دهنده واکنش آلرژیک جدید یا نیاز به تغییر در روش درمان باشد.
عدم پاسخ به درمان‌های معمول
در صورتی که از کرم‌های مرطوب‌کننده، آنتی‌هیستامین‌ها یا درمان‌های تجویز شده استفاده کرده‌اید اما علائم بهبود نیافته‌اند، پزشک می‌تواند درمان‌های قوی‌تر مانند کرم‌های استروئیدی یا سایر داروها را پیشنهاد دهد.
بروز اگزما در کودکان یا نوزادان
پوست کودکان و نوزادان بسیار حساس است و اگر علائم اگزما در این گروه سنی مشاهده شود، بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا از آسیب بیشتر پوست جلوگیری شود.
مطلب پیشنهادی: آیا قهوه باعث لاغری میشود؟
نتیجه گیری
اگزما، اگرچه یک بیماری مزمن پوستی است، اما با شناخت دقیق علل ایجاد اگزما و مدیریت عوامل تحریک‌کننده می‌توان آن را تا حد زیادی کنترل کرد. حالا که می‌دانید اگزما چیست و چه عواملی در ایجاد آن دخیل هستند، می‌توانید به شیوه‌ای بهتر با این بیماری مقابله کنید و زندگی راحت‌تری داشته باشید. مراقبت از پوست، مشورت با پزشک و پیشگیری از عوامل محرک، کلیدهایی هستند که می‌توانند راهی به سوی بهبود باز کنند.
این مطلب صرفا با هدف آموزش و اطلاع‌رسانی منتشر شده است. پیش از استفاده از توصیه‌های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه‌ی رفع مسؤولیت بلاگ فیتوجت را مطالعه نمایید.
